ارزان ترین شهرهای هلند ۲۰۲۵

ارزان‌ترین شهرهای هلند برای زندگی در سال ۲۰۲۵ ؛
شرایط مقایسه کامل هزینه اجاره، خوراک و بیمه برای مهاجرت مقرون‌به‌صرفه

زندگی در هلند برای بسیاری از مهاجران، دانشجویان و نیروهای کاری بین‌المللی، گزینه‌ای جذاب به شمار می‌آید. این کشور به دلیل نظام آموزشی قوی، امنیت اجتماعی بالا و فرصت‌های شغلی متنوع شناخته شده است. با این حال، هزینه‌های زندگی در برخی شهرهای هلند می‌تواند برای تازه‌واردان چالش‌برانگیز باشد.

شما اگر بخواهید از طریق ویزای استارتاپ هلند مسیر مهاجرت خود را طی کنید حتما باید مدیریت هزینه ها را مد نظر قرار دهید که این مقاله به شما برای شناخت این مسئله کمک اساسی می کند. 

آشنایی با شهرهایی که هزینه‌های منطقی‌تری دارند، نخستین گام برای برنامه‌ریزی مهاجرت یا اقامت بلندمدت است. در این مقاله از ویزاپ، ده شهر ارزان هلند از نظر هزینه‌های مسکن، خوراک، حمل‌ونقل و خدمات رفاهی را بررسی خواهیم کرد.

ارزان‌ترین شهرهای هلند 2025

آن‌چه در این مقاله می‌خوانید:

بررسی کلی هزینه‌های زندگی در هلند

هزینه‌های زندگی در هلند به طور میانگین از بیشتر کشورهای اروپای مرکزی بالاتر است، اما در مقایسه با کشورهایی مانند آلمان و دانمارک، سطح درآمد و رفاه اجتماعی نیز بالاتر قرار دارد. بخش عمده هزینه ماهانه در هلند مربوط به اجاره مسکن است که بین ۴۰ تا ۶۰ درصد بودجه خانوار را تشکیل می‌دهد. سایر هزینه‌ها شامل بیمه درمانی (الزامی برای همه ساکنان)، خوراک، حمل‌ونقل عمومی و خدمات شهری است.

میانگین بودجه ماهانه برای زندگی یک فرد در هلند، بدون اجاره، حدود ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ یورو است. در شهرهای گران مانند آمستردام یا اوترخت، اجاره آپارتمان یک‌خوابه در مرکز شهر به بیش از ۲۰۰۰ یورو می‌رسد، در حالی‌که در شهرهای کوچک‌تر مانند انسخده یا تیلبورگ، همین نوع آپارتمان با نصف این مبلغ قابل اجاره است. از همین رو، انتخاب محل زندگی نقش مستقیمی در مدیریت هزینه‌های ماهانه دارد.

ارزان‌ترین شهرهای هلند برای زندگی

انسخده در شرق هلند و نزدیک مرز آلمان واقع شده و به دلیل جمعیت دانشجویی بالا، یکی از اقتصادی‌ترین شهرهای این کشور است. میانگین هزینه زندگی برای یک فرد مجرد در این شهر بدون اجاره، حدود ۹۶۰ تا ۱۰۵۰ یورو است. اجاره آپارتمان یک‌خوابه در مرکز شهر بین ۹۵۰ تا ۱۱۵۰ یورو و در مناطق حومه حدود ۷۵۰ تا ۹۵۰ یورو می‌باشد. این شهر با وجود امکانات آموزشی و فرهنگی مناسب، گزینه‌ای محبوب برای دانشجویان بین‌المللی محسوب می‌شود.

۱. انسخده (Enschede)؛ شهری دانشجویی با هزینه پایین

تیلبورگ در جنوب هلند قرار دارد و از نظر هزینه‌های زندگی و کیفیت خدمات شهری تعادلی مطلوب ارائه می‌دهد. هزینه ماهانه زندگی برای یک فرد حدود ۸۹۰ یورو (بدون اجاره) و برای خانواده چهار نفره حدود ۳۱۰۰ یورو است. اجاره آپارتمان یک‌خوابه در مرکز شهر بین ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ یورو متغیر است. این شهر برای خانواده‌هایی که به دنبال آرامش، امکانات آموزشی و هزینه مناسب هستند، یکی از بهترین انتخاب‌ها در کشور محسوب می‌شود.

۲. تیلبورگ (Tilburg)؛ گزینه‌ای متعادل برای خانواده‌ها

تیلبورگ در جنوب هلند قرار دارد و از نظر هزینه‌های زندگی و کیفیت خدمات شهری تعادلی مطلوب ارائه می‌دهد. هزینه ماهانه زندگی برای یک فرد حدود ۸۹۰ یورو (بدون اجاره) و برای خانواده چهار نفره حدود ۳۱۰۰ یورو است. اجاره آپارتمان یک‌خوابه در مرکز شهر بین ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ یورو متغیر است. این شهر برای خانواده‌هایی که به دنبال آرامش، امکانات آموزشی و هزینه مناسب هستند، یکی از بهترین انتخاب‌ها در کشور محسوب می‌شود.

۳. گرونینگن (Groningen)؛ شهری جوان و مقرون‌به‌صرفه

گرونینگن در شمال هلند واقع شده و با جمعیت جوان، سبک زندگی پویا و هزینه‌های منطقی شناخته می‌شود. هزینه زندگی ماهانه بدون اجاره برای یک فرد حدود ۸۹۵ یورو و برای خانواده چهار نفره ۳۱۵۰ یورو است. اجاره مسکن در مقایسه با شهرهای بزرگ‌تر پایین‌تر بوده و خرید از فروشگاه‌های اقتصادی مانند Lidl و Aldi به صرفه‌جویی بیشتر کمک می‌کند.

۴. لاهه (The Hague)؛ اقتصادی‌ترین شهر بزرگ هلند

با وجود آنکه لاهه سومین شهر بزرگ هلند است، هزینه زندگی در آن کمتر از آمستردام محسوب می‌شود. میانگین هزینه ماهانه برای یک فرد بدون اجاره حدود ۹۲۵ یورو است. اجاره آپارتمان یک‌خوابه در مرکز شهر بین ۱۴۰۰ تا ۱۸۰۰ یورو و در حومه حدود ۱۱۰۰ یورو می‌باشد. به دلیل موقعیت بین‌المللی و زیرساخت‌های قوی، این شهر انتخابی مناسب برای مهاجران کاری است.

۵. آلمیره (Almere)؛ نزدیک به آمستردام با هزینه کمتر

آلمیره یکی از شهرهای جدید و رو به رشد هلند است که در نزدیکی آمستردام قرار دارد. هزینه زندگی برای یک فرد حدود ۹۸۰ یورو و برای خانواده حدود ۳۴۰۰ یورو برآورد می‌شود. اجاره آپارتمان یک‌خوابه در مرکز شهر حدود ۱۱۰۰ یورو و در حومه ۸۵۰ یورو است. آلمیره به دلیل دسترسی سریع به آمستردام و هزینه کمتر، گزینه‌ای مناسب برای افرادی است که در پایتخت کار می‌کنند ولی به دنبال زندگی اقتصادی‌تر هستند.

۶. روتردام (Rotterdam)؛ ارزان‌ترین شهر بزرگ هلند

روتردام دومین شهر بزرگ کشور است و با وجود زیرساخت‌های مدرن، هزینه زندگی در آن نسبتاً پایین است. هزینه ماهانه زندگی بدون اجاره برای یک فرد حدود ۹۸۰ یورو و برای خانواده چهار نفره حدود ۳۴۶۰ یورو می‌باشد. اجاره آپارتمان یک‌خوابه در مرکز شهر بین ۱۱۵۰ تا ۱۸۰۰ یورو است. این شهر ترکیبی از فرصت‌های شغلی، تنوع فرهنگی و هزینه منطقی زندگی را ارائه می‌دهد.

۷. آلکمار (Alkmaar)؛ زندگی آرام با بودجه متوسط

آلکمار شهری در شمال هلند است و به دلیل محیط آرام و هزینه‌های زندگی مناسب، یکی از گزینه‌های محبوب برای خانواده‌ها محسوب می‌شود. میانگین هزینه زندگی برای یک فرد ۱۰۸۰ یورو و برای خانواده چهار نفره حدود ۳۶۴۰ یورو است. اجاره آپارتمان یک‌خوابه در مرکز شهر بین ۷۰۰ تا ۱۲۰۰ یورو برآورد می‌شود.

۸. ماستریخت (Maastricht)؛ شهر فرهنگی با هزینه متعادل

ماستریخت در جنوب هلند قرار دارد و به‌عنوان یکی از شهرهای تاریخی و فرهنگی کشور شناخته می‌شود. هزینه زندگی برای یک فرد بدون اجاره حدود ۱۰۶۰ یورو و برای خانواده چهار نفره حدود ۳۵۸۰ یورو است. با توجه به امکانات فرهنگی، آموزشی و تفریحی متنوع، ماستریخت گزینه‌ای مناسب برای زندگی طولانی‌مدت محسوب می‌شود.

۹. آیندهوون (Eindhoven)؛ پایتخت فناوری با هزینه منطقی

آیندهوون با حضور شرکت‌های بزرگ فناوری، یکی از شهرهای صنعتی و نوآورانه هلند است. هزینه زندگی برای یک فرد بدون اجاره حدود ۹۶۰ یورو و برای خانواده چهار نفره حدود ۳۳۵۰ یورو می‌باشد. اجاره آپارتمان یک‌خوابه در مرکز شهر بین ۱۰۰۰ تا ۱۶۰۰ یورو است. این شهر به‌ویژه برای متخصصان حوزه فناوری اطلاعات و مهندسی گزینه‌ای مطلوب است.

۱۰. بردا (Breda)؛ شهری متعادل و خانوادگی

بردا در جنوب کشور واقع شده و محیطی آرام با هزینه زندگی مناسب دارد. هزینه ماهانه برای یک فرد حدود ۹۵۰ یورو و برای خانواده حدود ۳۲۰۰ یورو است. اجاره آپارتمان یک‌خوابه در مرکز شهر حدود ۱۱۰۰ یورو می‌باشد. بردا شهری تمیز، امن و مناسب برای خانواده‌هایی است که به دنبال کیفیت زندگی خوب با هزینه متوسط هستند.

مقایسه هزینه زندگی در شهرهای هلند

هزینه‌های زندگی در هلند بسته به اندازه شهر، تقاضای مسکن و موقعیت جغرافیایی تفاوت دارد. شهرهای بزرگ‌تر مانند آمستردام و اوترخت هزینه‌های بالاتری دارند، در حالی‌که شهرهای کوچک‌تر و دانشجویی مانند انسخده و گرونینگن گزینه‌های اقتصادی‌تری محسوب می‌شوند. جدول زیر میانگین هزینه‌های ماهانه در برخی از شهرهای مهم هلند را نشان می‌دهد (مبالغ به یورو).

شهر
مقایسه هزینه زندگی در شهرهای هلنداجاره آپارتمان ۱ خوابه (مرکز شهر)اجاره آپارتمان ۱ خوابه (حومه)میانگین هزینه خانوار چهار نفرهویژگی اصلی
انسخده۹۶۰–۱۰۵۰۹۵۰–۱۱۵۰۷۵۰–۹۵۰۳۵۰۰دانشجویی و فرهنگی
تیلبورگ۸۹۰–۹۵۰۸۰۰–۱۲۰۰۷۰۰–۹۰۰۳۱۰۰خانوادگی و آرام
گرونینگن۸۹۰–۹۵۰۸۵۰–۱۰۰۰۶۵۰–۷۵۰۳۱۵۰جوان و پویا
لاهه۹۲۵–۹۷۰۱۴۰۰–۱۸۰۰۱۱۰۰–۱۴۰۰۳۲۵۰بین‌المللی و اداری
آلمیره۹۸۰–۱۰۰۰۱۱۰۰۸۵۰–۱۰۰۰۳۴۰۰نزدیک به آمستردام
روتردام۹۸۰–۱۰۵۰۱۱۵۰–۱۸۰۰۸۵۰–۱۵۰۰۳۴۶۰اقتصادی‌ترین شهر بزرگ
آلکمار۱۰۸۰۷۰۰–۱۲۰۰۶۵۰–۱۰۰۰۳۶۴۰زندگی آرام و پایدار
ماستریخت۱۰۶۰۷۰۰–۹۰۰۶۰۰–۸۰۰۳۵۸۰فرهنگی و تاریخی
آیندهوون۹۶۰۱۰۰۰–۱۶۰۰۸۰۰–۱۴۰۰۳۳۵۰فناوری‌محور
بردا۹۵۰۱۱۰۰۸۰۰–۱۰۰۰۳۲۰۰شهری خانوادگی و منظم

همان‌طور که مشاهده می‌شود، انسخده و تیلبورگ پایین‌ترین هزینه‌ها را در بین شهرهای بررسی‌شده دارند، در حالی‌که روتردام و آلمیره با وجود جمعیت بالا، همچنان گزینه‌های مقرون‌به‌صرفه در میان شهرهای بزرگ به شمار می‌روند.

فاکتورهای تعیین‌کننده هزینه زندگی در هلند

هزینه زندگی در هلند به عوامل متعددی وابسته است که هرکدام می‌تواند تفاوت چشمگیری در بودجه ماهانه ایجاد کند. در این بخش، مهم‌ترین مؤلفه‌هایی که بر هزینه‌های کلی زندگی در شهرهای مختلف هلند تأثیر دارند، بررسی می‌شوند.

اجاره مسکن

بخش اصلی هزینه‌های هر فرد یا خانواده در هلند مربوط به اجاره مسکن است. در شهرهای بزرگ مانند آمستردام، لاهه و اوترخت، اجاره‌ها معمولاً ۴۰ تا ۶۰ درصد درآمد ماهانه را تشکیل می‌دهد. در مقابل، در شهرهای کوچک‌تر مانند انسخده و تیلبورگ، این نسبت حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد است. برای کاهش هزینه‌ها، انتخاب مناطق حومه‌ای یا شهرهای خوابگاهی اطراف مراکز اصلی گزینه‌ای مناسب است.

بیمه درمانی و مالیات‌ها

داشتن بیمه درمانی برای همه ساکنان هلند الزامی است و میانگین آن بین ۱۲۰ تا ۱۸۰ یورو در ماه متغیر است. افراد کم‌درآمد یا دانشجویان می‌توانند از کمک‌هزینه‌های دولتی (zorgtoeslag) بهره‌مند شوند. همچنین، مالیات بر درآمد و خدمات شهری (مانند مالیات پسماند یا فاضلاب) بخش دیگری از هزینه‌های ثابت محسوب می‌شود.

خوراک و مواد غذایی

هزینه خوراک در هلند نسبتاً استاندارد است و تفاوت چندانی میان شهرها وجود ندارد. هزینه ماهانه مواد غذایی برای یک فرد بین ۲۵۰ تا ۳۵۰ یورو برآورد می‌شود. استفاده از فروشگاه‌های زنجیره‌ای اقتصادی مانند Lidl و Aldi می‌تواند تا ۲۰ درصد در هزینه‌ها صرفه‌جویی ایجاد کند.

حمل‌ونقل

در اکثر شهرهای هلند، دوچرخه پرکاربردترین وسیله جابجایی است و به‌طور چشمگیری هزینه‌های روزانه را کاهش می‌دهد. هزینه بلیت ماهانه حمل‌ونقل عمومی بین ۵۵ تا ۸۵ یورو است. افرادی که در حومه شهر زندگی می‌کنند و برای کار یا تحصیل به مراکز اصلی رفت‌وآمد دارند، معمولاً با خرید کارت‌های تخفیف‌دار OV-chipkaart هزینه‌های خود را کنترل می‌کنند.

سبک زندگی و الگوی مصرف

سبک زندگی عامل کلیدی در تعیین هزینه‌هاست. زندگی در مناطق مرکزی شهر، صرف غذا در رستوران‌ها، یا استفاده مکرر از خدمات تفریحی و ورزشی می‌تواند بودجه ماهانه را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد. در مقابل، استفاده از امکانات عمومی و برنامه‌ریزی دقیق برای خرید می‌تواند هزینه‌ها را در سطح پایدار نگه دارد.

میخوای مهاجرت کنی ولی نمیدونی از کجا شروع کنی؟

همین الان وقت مشاوره بگیر!

شهرهای خوابگاهی در هلند؛ جایگزین‌های ارزان اطراف شهرهای بزرگ

در هلند، اصطلاح «شهر خوابگاهی» (Commuter Town) به مناطقی اطلاق می‌شود که در نزدیکی شهرهای بزرگ قرار دارند و محل سکونت افرادی هستند که روزانه برای کار یا تحصیل به شهر اصلی رفت‌وآمد می‌کنند. این شهرها معمولاً هزینه اجاره و زندگی پایین‌تری نسبت به مراکز شهری دارند، اما به دلیل دسترسی آسان به حمل‌ونقل عمومی، گزینه‌ای محبوب برای ساکنان شهرهای بزرگ محسوب می‌شوند.

شهرهای خوابگاهی نه‌تنها از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه‌تر هستند، بلکه محیطی آرام‌تر، ترافیک کمتر و فضاهای سبز بیشتری نسبت به مراکز پرتراکم شهری ارائه می‌دهند. بسیاری از مهاجران، خانواده‌ها و دانشجویان ترجیح می‌دهند در این مناطق زندگی کنند تا بتوانند تعادلی میان کیفیت زندگی و مدیریت هزینه‌ها برقرار کنند.

نمونه‌هایی از شهرهای خوابگاهی مهم هلند:

  • اطراف آمستردام: هارلم، آمستلوین، هوفدورپ و بروکله
  • اطراف اوترخت: هیلورسوم، د بیلت، زایست و نویوِخین
  • اطراف لاهه (دن‌هاگ): دلفت، زوترمیر، نالدویک و شونینگن

اطراف روتردام: دلفت، شیدام، گودا و دوردرخت

انتخاب این شهرها به‌ویژه برای افرادی که در بخش‌های اداری یا فناوری شهرهای بزرگ مشغول به کارند، راهکاری موثر برای صرفه‌جویی در هزینه‌هاست. برای نمونه، اجاره آپارتمان در دلفت یا هارلم حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد کمتر از آمستردام است، در حالی‌که با قطار کمتر از ۳۰ دقیقه تا مرکز شهر فاصله دارد.

توصیه‌های کاربردی برای انتخاب شهر مناسب

انتخاب شهر محل زندگی در هلند باید بر اساس هدف اقامت، وضعیت مالی و سبک زندگی شخصی انجام شود. هر شهر ویژگی‌های متفاوتی دارد و دانستن تفاوت‌ها می‌تواند از تصمیمات نادرست و هزینه‌های غیرضروری جلوگیری کند. در ادامه، راهنمایی‌های عملی برای گروه‌های مختلف ارائه می‌شود.

برای دانشجویان

دانشجویان بهتر است شهرهایی را انتخاب کنند که هم دانشگاه معتبر دارند و هم هزینه زندگی پایین‌تری دارند. انسخده (به دلیل دانشگاه توئنته)، گرونینگن (به‌خاطر دانشگاه گرونینگن) و تیلبورگ از بهترین گزینه‌ها برای زندگی دانشجویی هستند. در این شهرها هزینه مسکن و حمل‌ونقل پایین است و جامعه‌ای بین‌المللی از دانشجویان خارجی حضور دارد.

برای خانواده‌ها

خانواده‌ها معمولاً به دنبال تعادل میان هزینه و کیفیت زندگی هستند. شهرهایی مانند آلمیره، تیلبورگ و بردا با امکانات آموزشی، فضای سبز و خدمات اجتماعی مناسب، گزینه‌های مطلوبی برای خانواده‌های مهاجر یا مقیم دائم هستند. این شهرها از نظر امنیت اجتماعی و هزینه اجاره، نسبت به شهرهای بزرگ‌تر اقتصادی‌تر محسوب می‌شوند.

برای فریلنسرها و مهاجران کاری

اگر هدف اقامت کاری یا فعالیت به‌صورت دورکاری است، شهرهایی مانند روتردام، آیندهوون و لاهه بهترین انتخاب‌ها هستند. این شهرها زیرساخت اینترنتی قوی، دسترسی عالی به حمل‌ونقل و فضاهای کار اشتراکی متعددی دارند. هزینه زندگی در آن‌ها نسبت به آمستردام کمتر است و فرصت‌های شغلی متنوع‌تری ارائه می‌دهند.

پیشنهاد می‌شود پیش از انتخاب نهایی، بودجه ماهانه خود را به‌صورت دقیق برآورد کرده و میان هزینه اجاره، حمل‌ونقل، بیمه و غذا توازن ایجاد کنید. علاوه بر این، در نظر گرفتن فاصله تا محل کار یا تحصیل اهمیت زیادی دارد؛ چرا که هزینه رفت‌وآمد در هلند می‌تواند سهم قابل‌توجهی از بودجه را به خود اختصاص دهد.

سخن پایانی

هزینه‌های زندگی در هلند به‌طور مستقیم با اندازه شهر، سطح تقاضای مسکن و سبک زندگی افراد ارتباط دارد. برای افرادی که به دنبال زندگی اقتصادی‌تر هستند، شهرهای انسخده، تیلبورگ و گرونینگن بهترین انتخاب‌ها محسوب می‌شوند؛ زیرا هزینه اجاره و خدمات پایه در آن‌ها پایین‌تر از میانگین ملی است. در مقابل، شهرهای بزرگ مانند روتردام و لاهه اگرچه گران‌ترند، اما با فرصت‌های شغلی و زیرساخت‌های قوی‌تر، تعادلی منطقی میان هزینه و کیفیت زندگی ایجاد می‌کنند.


به‌طور کلی، انتخاب شهر مناسب در هلند باید بر اساس نیاز فردی، نوع اقامت (تحصیلی، کاری یا خانوادگی) و بودجه ماهانه انجام شود. برنامه‌ریزی دقیق مالی و انتخاب آگاهانه محل سکونت می‌تواند تفاوت چشمگیری در کیفیت زندگی ایجاد کند و مهاجرت یا اقامت را به تجربه‌ای پایدار و موفق تبدیل نماید.

به‌طور کلی، انتخاب شهر مناسب در هلند باید بر اساس نیاز فردی، نوع اقامت (تحصیلی، کاری یا خانوادگی) و بودجه ماهانه انجام شود. برنامه‌ریزی دقیق مالی و انتخاب آگاهانه محل سکونت می‌تواند تفاوت چشمگیری در کیفیت زندگی ایجاد کند و مهاجرت یا اقامت را به تجربه‌ای پایدار و موفق تبدیل نماید.

سوالات متداول

۱ - ارزان‌ترین شهر هلند برای زندگی کدام است؟

شهرهای انسخده و تیلبورگ ارزان‌ترین شهرهای هلند هستند. میانگین هزینه زندگی ماهانه در آن‌ها بین ۱۲۰۰ تا ۱۸۰۰ یورو است.

۲ - کدام شهرها برای دانشجویان خارجی مناسب‌ترند؟

شهرهای گرونینگن، انسخده و تیلبورگ به دلیل وجود دانشگاه‌های معتبر و هزینه پایین زندگی، گزینه‌های مطلوبی برای دانشجویان هستند.

۳ - آیا روتردام شهر گرانی است؟

در مقایسه با آمستردام و اوترخت، روتردام شهری مقرون‌به‌صرفه محسوب می‌شود. هزینه زندگی در این شهر حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد پایین‌تر از پایتخت است.

۴ - آیا می‌توان با بودجه محدود در هلند زندگی کرد؟

بله، در شهرهای کوچک‌تر مانند آلمیره، بردا و گرونینگن می‌توان با بودجه‌ای منطقی زندگی کرد. استفاده از حمل‌ونقل عمومی و فروشگاه‌های اقتصادی به کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند.

۵ - شهرهای خوابگاهی هلند چه مزیتی دارند؟

این شهرها مانند هارلم، دلفت و شیدام هزینه اجاره پایین‌تری دارند و در عین حال با قطار کمتر از ۳۰ دقیقه تا شهرهای بزرگ فاصله دارند. برای کارمندان یا دانشجویان انتخابی ایده‌آل هستند.

اشتراک گذاری مطلب

فرصت استثنائی!

ویزای استارتاپ هلند

تنها برای یک نفر

بــا % ۱۰ تخـفـیـف

برچسب ها: بدون برچسب
0 0 رای ها
امتیازدهی به مقاله
0 نظرات
قدیمی‌ترین
تازه‌ترین بیشترین رأی
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها